Około 1% ludzi na całym świecie cierpi na spektrum zaburzeń autystycznych.
2 kwietnia obchodzimy Światowy Dzień Świadomości Autyzmu. Nie wszyscy wiemy czym jest autyzm. Świadomość autyzmu może pomóc nam go zrozumieć i zaakceptować. Zapraszam do lektury
Czym jest autyzm?
Czy autyzm jest chorobą? Nie, autyzm nie jest chorobą. Autyzm jest zaburzeniem rozwoju dotykającym całej osobowości człowieka. U osób ze spektrum autyzmu występują objawy odmiennego (niż w przypadku osób zdrowych) funkcjonowania we wszystkich obszarach rozwoju: interakcjach społecznych, komunikacji oraz w zachowaniu. Zaburzenia autystyczne mogą być bardzo zróżnicowane, nie tworzą jednolitego obrazu, mogą mieć rozmaite symptomy i różne ich nasilenie, dlatego obecnie używa się określenia „spektrum zaburzeń autystycznych” (ASD – Autism Spectrum Disorder ).
Osoby autystyczne mogą być całkowicie pozbawione umiejętności porozumiewania się z otoczeniem, mogą bardzo słabo funkcjonować w społeczeństwie, albo może tylko sprawiać wrażenie osoby popełniającej nieustannie gafy i niezręczności, a to z powodu niezrozumienia używanych przez otoczenie subtelności językowych w postaci przenośni, aluzji, niedopowiedzeń. Wśród osób ze spektrum autyzmu są też ludzie o ponadprzeciętnych zdolnościach intelektualnych. Zaburzenia u osób dotkniętych spektrum autyzmu mogą dotyczyć takich sfer jak: język, komunikacja, kompetencje społeczne, rozwój emocjonalny, poznawczy i motoryczny.
Pierwsze objawy autyzmu mogą być widoczne u niemowląt, a pełen obraz zaburzenia ujawnia się u dzieci przed ukończeniem trzeciego roku życia. Każde dziecko z autyzmem jest inne, a nieprawidłowości poszczególnych obszarów osobowości występują w różnym natężeniu. Autyzm nie jest chorobą, nie można go wyleczyć, ale odpowiednio wcześnie podjęta terapia może umożliwić integrację dziecka w grupie rówieśników, daje też szansę na samodzielne funkcjonowanie.
Jaka jest przyczyna autyzmu?
Tego nie wiemy. W tej chwili wiadomo tylko, że nie ma jednej przyczyny. U każdego dziecka może to być inny zestaw czynników: czynniki genetyczne, niedotlenienie w czasie porodu, wcześniactwo, infekcje przebyte w łonie matki (różyczka), a także czynniki środowiskowe – środki chemiczne, konserwanty, oraz zanieczyszczenie powietrza.
Jak się przejawia autyzm?
Autyzm zaliczany jest do grupy całościowych zaburzeń rozwojowych i wpływa na wszystkie obszary funkcjonowania dotkniętej nim osoby. W relacjach społecznych występują trudności z podporządkowaniem się regułom społecznym wynikające z braku ich zrozumienia. Ograniczenie lub całkowita niemożność rozumienia pojęć abstrakcyjnych często w sposób znaczący utrudnia komunikację. Osoba autystyczna przeważnie nie nawiązuje kontaktu wzrokowego z innymi osobami, albo jest to kontakt bardzo krótkotrwały i ulotny. Można odnieść wrażenie, że taka osoba patrzy na nas jakbyśmy byli przezroczyści. Objawami które mogą niepokoić rodziców dziecka w ciągu pierwszego roku życia jest właśnie brak szukania i brak odwzajemniania kontaktu wzrokowego. Rodzice często spostrzegają zaniepokojeni – dziecko „patrzy na mnie jakby mnie nie widziało.
Osoby ze spektrum nie
potrafią właściwie interpretować gestów, mimiki, postawy ciała innych osób. Nie
potrafią rozpoznać czego inni od nich oczekują. Nie rozpoznają stanów
emocjonalnych innych ludzi, dlatego często są postrzegane jako osoby nie-
empatyczne.
Nasilenie poszczególnych
objawów jest odmienne u każdej osoby dotkniętej autyzmem – może być skrajnie
silne, lub ledwo zauważalne.
Dla rodziców najbardziej zauważalnym sygnałem wystąpienia autyzmu u dziecka są zaburzenia mowy,
przy czym występuje bardzo duże zróżnicowanie – od opóźnionego rozwoju mowy, nietypowego korzystania z niej, używania słów w niewłaściwym znaczeniu, problemów z inicjowaniem lub podtrzymywania kontaktu werbalnego – do całkowitego braku umiejętności mówienia.
Autyści koncentrując się na szczegółach, a nie na istocie rzeczy, przyporządkowują znaczenia do rzeczy na zasadzie przypadkowych skojarzeń, przez co tworzą prywatny słownik, który jest niezrozumiały dla osoby postronnej.
Osobom autystycznym poważne problemy sprawia mówienie o wydarzeniach które nastąpiły lub mogą nastąpić, czyli znajdujących się poza aktualną sytuacją.
Używane przez rozmówców metafory i przenośnie odbierane są dosłownie, uniemożliwiając zrozumienie właściwego znaczenia treści wypowiedzi.
Często występującymi zaburzeniami wśród dzieci autystycznych są zachowania rytualne, stereotypie ( kręcenie się w kółko, trzepotanie rękami ) , zaburzenia koncentracji, skupianie się na niefunkcjonalnych właściwościach przedmiotów. Reakcją na brak dostatecznego zainteresowania ze strony słuchaczy często bywa złość. Dziecko autystyczne nie rozumie, że ludzie myślą inaczej niż ono. Zbyt silne bodźce i zbyt duża ich ilość przekraczają możliwość ich percepcji i również wywołują lęk – dziecko zaczyna się wówczas kołysać lub kręcić w kółko, bo to pozwala mu odciąć się od nadmiaru bodźców.
Zabawa dzieci autystycznych bardzo się różni się od zabawy dzieci zdrowych. Często polega ona na wykonywaniu wymyślonych przez siebie czynności w sposób systematyczny i powtarzalny. Dobór przedmiotów do zabawy także bywa niezrozumiały dla postronnego obserwatora – zazwyczaj są to przedmioty, którymi dzieci bawią się niezgodnie z ich przeznaczeniem.
Osoby autystyczne przejawiają opór wobec zmian, które mogą u nich wywoływać lęk.
